آب انبار حاج محمد تقی شهداد
آب انبار شش بادگیر به دوره قاجاریه برمیگردد.
این آب انبار در گذشته به عنوان یخچال سنتی مردم شهداد استفاده می شد.
آب انبار حاج محمد تقی در فصل زمستان از آب رودخانه شهداد آبگیری و با اضافه کردن مقداری نمک تصفیه و سپس در گرمای تابستان مورد بهره برداری اهالی قرار می گرفت.
در حال حاضر با ایجاد یک راهرو به طول ۵ متر به سوی مخزن، این مجموعه مورد بازدید و استقبال بسیاری از مسافران و گردشگران قرار می گیرد.
آب بعنوان عنصر حیات، که چه استفاده هایی و محافظت هایی از آب داشته باشیم. فرهنگ محافظت از آب به سالیان دور میرسد. بعنوان مثال سازه های هیدرولیکی تخت جمشید، (ما دانش مدییریت آب را داشتیم).
آب در بالادست در مناطق کوهستانی و رسیدن آن به مناطق شهری کار دشواری بوده چاهها و قنات های متعددی جهت رسیدن آب به شهر وجود داشته است.
سازه آب انباری: ۱- آب انبارها برای آب شرب. ۲- یخدان ها برای نگهداشت آب برای فصول گرم.
آب انبارها بر مبنای نوع دسترسی و مصالح تشکیل دهنده دسته بندی می شود: ۱- بر مبنای برکه (از روی سطح آب بر می داشتند). ۲- پله ها به پاشیر. ۳- آجری. ۴- عمومی -شخصی. ۵- فضای مذهبی.
سردر رفیع تر از دیگر جداره ها و خانه های مجاور ساخته می شده است. دو فضای مجاور سردر بعنوان فضای اجتماعی – گفتگو- فروش محصولات یک شهر جهت سردر و به جهت جغرافیایی رو به سمت جنوب.
ارتفاع سازه سردر ورودی وزن زیادی از سازه را تحمل می کند. نقاط حساسی که به آن لشکرگاه یا نقطه شروع پاکار طاق می بینیم. وزن سازه توسط دو طرف کار شده است.
یکی از دلایل ارتفاع سردر: کارکرد دعوت کنندگی را دارد. جبهه جنوبی بنا یکی از مهم ترین و پرنورترین است، بیشترین زمان روز نوردهی به سمت پایین است.
قدم به قدم آب انبار جای تشریح دارد.
قسمت های مختلف آب انبار شش بادگیر
محدوده پیرنشین ها:
سنگ های لاشه و بزرگی که در محدوده پیرنشین ها و در بدو ورود بصورت عمودی گذاشته شده است، بدلیل کمتر ساییده شدن آن است، علاوه بر اینکه بحث سازه ای مطرح است یک طرح زیبایی در بدو ورود بنا به بازدیدکنندگان دارد.
حفاری های عظیمی در عمق زمین در خصوص آب انبار انجام می شده که مخاطب را به اجبار به پایین ترین نقطه میرساند. تعدد پله ها باید بگونه ای باشد که کمترین فرسایش را داشته باشد.
پاشیرها
ظروف اگر ارتباط مستقیم به آب داشته باشد، آب فاسد میشود، فضایی که ظروف از طریق یک شیر فلزی متصل به آب بوده است.
فضای دکوراتیو و فضای پیرنشین در فضایی نزدیک پاشیر که محلی برای استراحت و گذاشتن ظروف استفاده می کند. ۵۲ پله و فضای خیلی بزرگی نیست. گاها به واسطه تعداد زیادی از پله ها هم برای تهویه و هم نوردهی فضایی حجومی را ایجاد می کردند.
مخزن آب انبارها
خیلی از اتفاقات معماری این آب انبار، از گنبد تا کف آجر فرش جای تشریح دارد.
آب انبار چیست؟
محل گنبد آجری به پایه های جداره، دریچه هایی را ایجاد کرده که جهت ورود آب قنات به داخل مخزن میباشد. دریچه هایی بصورت موازی در دو طرف پوشش پاکار داریم. آب در یک محل سکون داشه باشد بسرعت فاسد میشود و دریچه های ورود و خروچ هوا از فاسد شدن آن جلوگیری می کرده است.
مصالح آب انبار
آجری – سنگ
معمولا آجرهایی که از حرارت بیشتری برخوردارند و مقاوم در برابر رطوبت و فشار استاتیکی استفاده میشود.
در برخی بناها از مصالحی همچون شیر شتر – موی بز – تخم مرغ که در افسانه ها ذکر شده است، بدلیل چسبنده بودن این مصالح اثبات شده و واقعیت علمی است.
بادگیرهایی که در شش طرف گنبد بارگذاری شده اند یکی از عناصر اصلی جهت تهویه و جلوگیری از فاسد شدن آب هستند و میزان لگد یا رانش گنبد که در نقطه اتصال به سطح دیوارها در نقطه فوقانی به کمترین میزان میرسد.
